Toàn cảnh khu nghỉ mát thị trấn Tam Đảo
Tam Đảo, cái tên của 3 đỉnh núi nổi tiếng là Phù Nghĩa (Rùng Rình) 1350m, Thiên Thị 1375m và Thạch Bàn 1388m, là một dãy núi lớn dài 80km, rộng 10-15km, chạy theo hướng tây bắc-đông nam, nơi có Vườn Quốc gia Tam Đảo được thành lập năm 1996. Diện tích vườn là 36.883 ha, có độ cao từ 100 đến 1591m, nằm trên địa bàn của 3 tỉnh là Vĩnh Phúc, Thái Nguyên và Tuyên Quang, cách thành phố Vĩnh Yên 23km về phía bắc, cách thủ đô Nội 75 km về phía Tây Bắc.
Tam Đảo là một khối núi thuộc phần cuối của dãy núi cánh cung thượng nguồn sông Chảy, phần đuôi hầu như chụm lại ở Tam Đảo, phía bắc xoè ra như những nan quạt và giảm dần độ cao, rồi chuyển thành các đồi gò trung du và đồng bằng Bắc Bộ. Tam Đảo gồm trên 20 đỉnh núi cao được nối với nhau bằng các đường dông sắc nhọn, đỉnh cao nhất là Tam Đảo Bắc có độ cao 1591m. Địa hình Tam Đảo phức tạp và phân cắt bởi các dông núi phụ với sườn dốc, trung bình từ 26 độ đến 35 độ, thậm chí trên 35 độ. Núi Tam Đảo nổi lên như một hòn đảo cách biệt với xung quanh, khu vực đồng bằng lớn của 3 tỉnh.
Tam Đảo nằm trong vùng khí hậu ẩm nhiệt đới mưa mùa vùng núi. Sườn phía đông có lượng mưa cao hơn sườn phía tây vì sườn phía đông đón gió mang nhiều hơi nước thổi từ biển vào, lượng mưa ở đai cao của núi Tam Đảo khá lớn (2.600mm) vì ở đây còn có thêm lượng mưa địa hình. Mùa mưa từ tháng 4 đến tháng 10, chiếm trên 90% lượng mưa cả năm.
Tuy nhiên, mưa nhiều vào các tháng 6, 7, 8 và 9. Do ảnh hưởng của điều kiện địa hình, địa mạo nên nhiệt độ vùng thấp biến động từ 22,9 đến 23,7 độ C.
Riêng vùng núi có nền nhiệt độ thấp hơn cả, bình quân là 18 độ C, lạnh nhất là 10,8 độ (tháng1), tháng nóng nhất 23 độ (tháng 7). Đáng chú ý là nhiệt độ khu nghỉ mát Tam Đảo thấp hơn nhiệt độ ở thành phố Vĩnh Yên khoảng 6 độ C. Độ ẩm bình quân khu vực thấp là 81-84%, trên cao là 87%. Khu vực vùng núi có độ ẩm cao hơn khu vực thấp, nhất là khi có mưa phùn.
Tam Đảo có khu hệ động và thực vật rất đa dạng và phong phú. Theo thống kê gần đây của dự án GTZ (năm 2003), Tam Đảo có 1.282 loài thực vật bậc cao, thuộc 179 họ khác nhau. Trong đó, có 42 loài đặc hữu và 64 loài quý, hiếm cần được bảo vệ.
Khu hệ động vật với 77 loài thú, 280 loài chim, 180 loài bò sát, lưỡng cư. Các loài động vật có xương sống quý, hiếm ở Tam Đảo như Culi lớn (Nycticebus coucang), Khỉ vàng (Macaca multata), Khỉ mặt đỏ (Macaca arctoides), Gấu ngựa (Selenarctos thibetanus), Báo gấm (Neofelis nebulosa), Báo lửa (Felis temmincki), chim Dù dì phương đông (Ketupa zeylonensis), Bói cá lớn (Megaceryle lugubris), Kì đà hoa (Varanus salvator), Trăn đất (Python molurus), Rắn hổ mang (Naja naja), Rắn hổ chúa (Ophiophagus hannah), Rùa hộp tráng vàng (Cuora galbinifrons), Rùa hộp ba vạch (Cuora trifasciata), Ếch gai (Rana spinosa), Cá cóc Tam Đảo (Paramesotriton deloustali).
Côn trùng Tam Đảo rất đa dạng, nơi có nhiều loài đặc trưng, đặc hữu và loài quý, hiếm, được nhiều nhà côn trùng học cũng như các nhà sư tầm côn trùng nước ngoài biết đến. Tam Đảo hàng ngàn loài côn trùng, trong đó có 362 loài bướm. Ngoài ra, rất nhiều nhóm côn trùng khác chưa được nghiên cứu, nhất là các nhóm thuộc bộ cánh vẩy (Lepidoptera). Nếu được nghiên cứu kỹ, con số về loài ở đây có thể lên tới nhiều ngàn loài.
Tam Đảo gần thủ đô Hà Nội, gần thành phố Việt Trì, Vĩnh Yên. Nơi có khí hậu mát mẻ, diện tích rừng rộng lớn là một lá phổi xanh điều hoà khí hậu cho thủ đô Hà Nội và các khu vực lân cận. Một khu nghỉ dưỡng và tham quan rất quý giá. Ngoài ra, Tam Đảo còn có giá trị đặc biệt vì nó ảnh hưởng mạnh đến thời tiết, điều kiện thuỷ văn sông Hồng, sông Chảy và sông Lô.
Tháp truyền hình Tam Đảo nằm trên đỉnh núi ở độ cao 1250m. Từ đây du khách có thể nhìn về Vĩnh Yên, Việt Trì, hồ Núi Cốc. Ba đỉnh núi Tam Đảo ở độ cao trên 1300m, có rừng nguyên sinh, cảnh quan đẹp. Là nơi du khách có thể thực hiện các cuộc leo núi, du lịch sinh thái để nghiên cứu, tham quan và chụp ảnh phong cảnh, động và thực vật nơi đây. Lên tháp truyền hình hay chinh phục các đỉnh núi, đường đi dưới tán rừng thường xuyên có mây mù bao phủ, phong cảnh rất thơ mộng và hữu tình.
Rừng tự nhiên là nơi cư ngụ của các loài động và thực vật, còn là nơi tham quan, giải trí. Dù trong những ngày hè oi bức, khi bước chân vào rừng tự nhiên, ta có cảm giác như vào trong phòng điều hòa không khí tự nhiên với khí hậu rất trong lành mà không có máy điều hòa không khí nào có thể so sánh được. Du khách có thể lang thang cả ngày trong rừng mà không biết chán.
Thác Bạc, một địa danh gần gũi và quen thuộc đối với khách du lịch cũng như mọi người. Nguồn nước chảy quanh năm, đặc biệt là vào mùa mưa, thác nước cao và đẹp như dải lụa trải xuống từ trên cao.
Ngoài ra, động và thực vật, đặc biệt là các loài côn trùng với hình dáng đẹp, màu sắc sặc sỡ rất đẹp thường bắt gặp ở Tam Đảo, có giá trị thẩm mỹ, thu hút sự chú ý của mọi người.